Osmanlı döneminde kimi sancak olan yerler Cumhuriyet’in ilk yıllarında vilayet olmuş bir kısmı ise bir süre sonra vilayet olmaktan çıkarılarak ilçe yapılmıştır. Bazen bir ilin ilçe yapılması siyasal cezalandırma olarak algılanmış bazen de ilçeler il yapılarak ödüllendirilmiştir. Osmanlı döneminde ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında buna benzer olaylara sık rastlanmıştır.
Özellikle DP döneminde kendisine “oy vermediği” için Kırşehir ili ilçe yapılarak yeni ile yapılan Nevşehir’e bağlanmıştır. Aynı dönemde hep CHP’ye oy veren Malatya ili cezalandırılmak istenmiş Adıyaman diye bir ayrı il oluşturulmuştur. Abana ilçesinin ilçe statüsünün kaldırılarak köy yapılması da unutulur gibi değildir.
Osmanlı’dan günümüze bazı illerin tarihsel gelişim süreci ilginç bir seyir izlemiştir.
AKSARAY ; 14.10.1920 tarihinde 40 sayılı Kanunla il yapılmış, 20.05.1933 gün ve 2197 sayılı kanunla ilçeye dönüşmüş, 15.06.1989 gün ve 3578 sayılı kanunla tekrar il yapılmıştır.
AYINTAB: 07.03.1921 gün ve 93 sayılı Kanunla Gaziayıntap olmuş daha sonra Gaziantep adını almıştır.
BATUM : Osmanlı döneminde ve TBMM’nin ilk döneminde temsil edilen Batum ili, 16.03.1921 günlü Moskova Anlaşması ile Gürcistan’a bırakılmıştır.
BAYAZIT :18.08.1926 tarihinde il olmuş 1938 da Ağrı adını almıştır.Bazayıt ili adına TBMM de görev yapan milletvekilleri olmuştur.
BİGA : Osmanlı döneminde sancak olan ve Birinci Meclise milletvekili gönderen Biga, 26.06.1926 gün ve 877 sayılı kararname ile Çanakkale’ye bağlanmıştır.
BOZOK : 24.10.1926 gün ve 4248 sayılı kararname ile Yozgat adını almıştır. Bozok ili adına TBMM de görev yapan milletvekilleri olmuştur.
CANİK : 24.10.1926 gün ve 4248 sayılı kararname ile Samsun adını almıştır.Meşrutiyet’in ilk yıllarından beri müstakilolarak idare edilen Canik Sancağı,Cumhuriyet’in ilânından birkaç gün evvel Ekim 1923’te,vilâyet hâline getirilmişve 1926 da adı Samsun olarak değiştirilmiştir.
CEBELİ BEREKET : 20.05.1933 Gün ve 2197 sayılı kanunla adı Seyhan olarak değiştiril-miştir.1933'e kadar il olan Osmaniye'nin eski adı Cebelibereket'tir. Cebelibereket ili adına TBMM de görev yapan milletvekilleri olmuştur.
ÇATALCA : 1865 yılında, Tanzimat sonrası yapılan vilayet düzenlemelerinde Meclis-i İdare-i Liva-yıZabtiyye'ye bağlanmıştır. 1924 yılında Mustafa Kemal Atatürk'ün emriyle vilayet merkezi yapılmıştır. 26 Haziran 1926 tarihli 877 sayılı kanunla tekrar ilçe hâline getirilerek İstanbul'a bağlanmıştır
ÇORUH : Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan on yıl sonra 1933 yılında Doğu Karadeniz Bölgesi'nde kurulan bir vilayettir. Adını Çoruh Nehri'nden almıştır. Rize ve Artvin vilayetlerinin birleştirilmesiyle kuruldu. 1936'da Rize vilayeti yeniden kurulunca, Çoruh vilayeti sadece Artvin vilayetinin yerini almış oldu. 1956 yılında vilayetin adı yeniden Artvin vilayetine dönüştürüldü.
DERSİM : Bir coğrafi bölgenin adıdır. Tunceli ilinin eski adı Dersim'dir. Dersim ili 26 Haziran 1926'da TBMM'de alınan kararla ilçeye dönüştürülerek Elazığ'a bağlandı. 25 Aralık 1935 tarihinde çıkarılan 2885 sayılı kanun ile tekrar il olduve Dersim tarihsel yöresi içinde yer alan ve Munzur çevresini kapsayan bölgenin adı Tunceli olarak değiştirildi.
ERGANİ :Osmanlı devrinde uzun zaman Sancak beyliği (il merkezi) yapan Ergani, 20 Nisan 1924 tarih ve 491 sayılı kanunla sancak beyliği sona ermiş Diyarbakır iline bağlı ilçe statüsünü almıştır. Ergani ili adına TBMM de görev yapan milletvekilleri olmuştur.
ERTUĞRUL : 24.10.1926 gün ve 4248 sayılı kanunla adı Bilecik olarak değiştirilmiştir.Ertuğrul ili adına TBMM de görev yapan milletvekilleri olmuştur.
GELİBOLU : 26.06.1926 gün ve 877 sayılı kararname ile Çanakkale’ye bağlanmıştır. Gelibolu ili adına TBMM de görev yapan milletvekilleri olmuştur.
GENÇ : 24.10.1926 gün ve 4248 sayılı kararname ile adı Bingöl olarak değiştirilmiştir.Genç vilayeti 1924 ve 1927 yıllarında var olan bir idari birimdir.Genç ili adına TBMM de görev yapan milletvekilleri olmuştur.
KANGIRI: Çankırı ilinin eski adıdır. 11.04.1925 tarihli TBMM genel kurulunda adı Çankırı olarak değiştirilmiştir.
KARAHİSAR-I SAHİP : Afyonkarahisar’ın eski adıdır.Karahisar-ı sahip ili adına TBMM de görev yapan milletvekilleri olmuştur
KARAHİSAR-I ŞARKİ : 27.05.1933 gün ve 2197 sayılı kanunla Şebinkarahisar adını alarak ilçe olmuştur. Bu isimle il TBMM de temsil edilmiştir.
KARESİ: Balıkesir ilinin eski adıdır.24.10.1926 yılında 4248 sayılı kararname ile Balıkesir olmuştur.Karesi ili adına TBMM de görev yapan milletvekilleri olmuştur
KOZAN : Ayrı bir vilayet iken, 31.05.1926 gün ve 877 sayılı kanunla ilçe yapılmıştır.Kozan ili adına TBMM de görev yapan milletvekilleri olmuştur
LAZİSTAN : Artvin, Rize ve Batum bölgesine Osmanlı döneminde verilen bir ad idi. Cumhuriyet’in ilk döneminde bu isimle TBMM’ de temsil edilmiştir. 24.04.1924 tarihinde il olmuştur. Daha sonra da ilk kimliği kaldırılmıştır.Lazistan ili adına TBMM de görev yapan milletvekilleri olmuştur
MENTEŞE :1284'ten beri Menteşe adını taşıyan sancak da lağvedilerek yerine adını Muğla şehrinden alan Muğla ili kurulmuştur 24.10.1926 gün ve 4248 sayılı kararname ile Muğla adını almıştır.
OLTU 17.05.1920 de Rusya ile yapılan anlaşma da bağımsız il olmuş, 1926 da ilçe olarak Erzurum’a bağlanmıştır.Oltu ili adına TBMM de görev yapan milletvekilleri olmuştur
SARUHAN :Osmanlı Devleti’nde bir sancak iken 24.10.1926 gün ve 4248 sayılı kararname ile Manisa adını almıştır.
SEYHAN : 20 Mayıs 1956´da kabul edilen ve 1 Haziran 1956 itibariyle yürürlüğe giren yasa ile Seyhan Vilayetinin adı, Adana Vilayeti olarak değiştirilmiştir.
SİVEREK : Ayrı bir il iken 26.06.1926 gün 877 sayılı Kanuna ilçe yapılmıştır.Siverek ili adına TBMM de görev yapan milletvekilleri olmuştur
Siyasal amaçlarla coğrafi sınırları değiştirmek ya da illerin adını değiştirmek veya illeri ilçeye çevirmek toplumsal belleklerde derin izler bıraktığı gibi aslında istenilen sonuçları da vermemektedir.
